Χρήστος Λαμπράκης: άφησε το αποτύπωμά του στην πολιτική, τον πολιτισμό και τον Τύπο

• Την είσοδο σε μια νέα εποχή, που διαδέχεται τη μεταπολίτευση, σηματοδοτεί ο θάνατος του Χρήστου Λαμπράκη, του τελευταίου της παραδοσιακής γενιάς των εκδοτών, ο οποίος άφησε έντονο το αποτύπωμά του στη δημόσια ζωή της χώρας, πρωταγωνιστής τα τελευταία 40 χρόνια.

• Το πρόσωπό του συνδέθηκε με τον Πολιτισμό, ιδίως με την ίδρυση του Μεγάρου Μουσικής, με την Ενημέρωση -μέσω της ισχυροποίησης του ΔΟΛ και των θυγατρικών του που βρίσκονται στην πρωτοπορία των εκδοτικών και μιντιακών συγκροτημάτων της χώρας- και με την Πολιτική: Το όνομα του Χρήστου Λαμπράκη είχε συνδεθεί με έναν ισχυρό Μύθο, σχετικό με την επιρροή που ασκούσε ο ίδιος στο πολιτικό σύστημα και με πρωτοβουλίες που είχε αναλάβει ο ίδιος από το παρασκήνιο της πολιτικής, ήδη από τη δεκαετία του '60 και στη συνέχεια σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης. Ο Μύθος αυτός έχει ένα μέρος που συνδέεται με την πραγματικότητα και ένα άλλο που κινείται στο χώρο των θεωριών συνωμοσίας. Το βέβαιο είναι ότι πάντοτε αντλούσε την ισχύ του από τον ΔΟΛ, δυναμικό συγκρότημα Τύπου που βρισκόταν, παρά τις περιπέτειές του, πρωτοπόρο στο χώρο των εντύπων.

• Άνθρωπος μετριοπαθής, που κρατούσε ισορροπίες και έβρισκε συμβιβαστικές λύσεις, συνδέθηκε παράλληλα με ρόλους που ανέλαβε στο πολιτικό παρασκήνιο και οι οποίοι παραμένουν θολοί. Πολλοί θυμούνται ότι «Τα Νέα» και «Το Βήμα» συνέχισαν να εκδίδονται κατά τη διάρκεια της 7ετίας, όταν η «Καθημερινή» της Ελένης Βλάχου έκλεισε. Νωρίτερα, για την ταραχώδη δεκαετία του ’60 ο ρόλος του παραμένει αδιευκρίνιστος και έχει δημιουργήσει αναπάντητα ερωτήματα. Μετά τη χούντα, η παρουσία του συνδέθηκε με τις εξελίξεις στο πολιτικό σύστημα, ενώ αργότερα αναγνωρίστηκε ο βασικός του ρόλος σε αυτό που ονομάστηκε «διαπλοκή».

• Νταρζάνου Α., Η ΑΥΓΗ: 27/12/2009

Χρήστος Δημητρίου Λαμπράκης

24 Δεκεμβρίου 2009

Της ΕΛΕΝΑΣ ΑΚΡΙΤΑ, ΤΑ ΝΕΑ: 24 Δεκεμβρίου 2009

ΓΥΡΩ ΣΤΑ μέσα της δεκαετίας του ΄70... Στα 18 μου χρόνια, εργάζομαι ήδη εκεί. Είμαστε τότε στη θρυλική Χρήστου Λαδά 3. Ένα σχετικά μικρό κτίριο, τρεις όροφοι όλοι κι όλοι. Στον πρώτο, «Το Βήμα», στον δεύτερο «ΤΑ ΝΕΑ», στον τρίτο ο «Ταχυδρόμος» και το Λογιστήριο.

Η είσοδός μας άρμοζε στα χρόνια της αθωότητας: μπάτε, σκύλοι, αλέστε! Ούτε ταυτότητες, ούτε στοιχεία, ούτε έλεγχος. Ο Μανώλης κλητήρας και ο Σταύρος καφετζής. Απλά πράγματα...

Αριστερά από τη σκάλα το μικρό ασανσέρ. Εκεί περιμένω πρωί αγουροξυπνημένη. Δίπλα μου ένας λυγερόκορμος άντρας, παντελώς άγνωστος. Φοράει ένα καφέ κοτλέ παντελόνι κι ένα σέτλαν μπεζ πουλόβερ. Μου χαμογελάει, ανταποδίδω ανόρεχτα. Μπαίνουμε μαζί στο μικρό κουβούκλιο:

- Πάτε στον τρίτο; Με ρωτάει και δεν αναρωτιέμαι πού το ξέρει! Σκέφτομαι πως έχει μια υπέροχα βαθιά και ζεστή φωνή αλλά δεν θα πιάσουμε και κουβέντα με τον πρώτο τυχόντα άγνωστο!

- Μάλιστα!

Εκείνος κατεβαίνει νωρίτερα και δίνει τη θέση του στη φίλη και συνάδελφο, τη Ρούλα Μητροπούλου:

- Πώς σου φάνηκε;

- Ποιος;

- Ο Λαμπράκης!

- Και πού τον ξέρω εγώ τον Λαμπράκη; - Τώρα, μαζί ήσασταν στο ασανσέρ!

Ννννναι... Μάλιστα... Ωραία... Σιγά μην είναι αυτός! Πού είναι το κοστούμι, η γραβάτα, το πούρο; Δεν ξέρω γιατί, αλλά στα 18 μου θεωρούσα πως οι ισχυροί κάπνιζαν πάντα πούρο! Αυτός ο νέος άντρας με το κοτλέ και το πουλόβερ;

Νννναι... Μάλιστα... Ωραία!

Η ΕΙΔΗΣΗ χαστούκι στο πρόσωπο! Ήμουν σίγουρη ότι και αυτή τη φορά θα ξεπερνούσε το πρόβλημα! Χρόνια τώρα, στα σοβαρά θέματα υγείας και χρόνια τώρα έβγαινε νικητής! Μία μέρα πριν, το συζητούσα με συνάδελφο!

- Είναι πολύ άρρωστος.

- Θα το ξεπεράσει.

Δεν το ξεπέρασε... Έμεινα να χαζεύω μια τηλεόραση που πέρασε βιαστικά στα επόμενα θέματα. Μου ήρθαν ανάκατες εικόνες, ήχοι, μνήμες, μια ζωή ολόκληρη. Από τα 18 μου, μέχρι σήμερα... Έφυγε. Τέλος εποχής. Για όλους. Και για μένα...

Όταν φεύγει κάποιος, τον αποχαιρετάμε στον ενικό και τον προσφωνούμε με το μικρό του όνομα! Αποχαιρετώντας σας, μου είναι αδύνατον να κάνω κάτι τέτοιο! Για μένα θα είστε πάντα εκείνος που προσφωνούσα στις επιστολές μας (έχω φυλάξει όλες τις δικές σας, πάντα πιστός στη γραφομηχανή και στο πολυτονικό)

«αγαπημένε μου, κύριε Λαμπράκη». Ποτέ «αγαπητέ μου»- το βρίσκατε τόσο ψυχρό.

Μια ιστορία γενεών και δεκαετιών. Ο παππούς μου πολύ φίλος του πατέρα σας. Οι γονείς μου φίλοι δικοί σας:

- Να μου φιλήσετε τη Σύλβα, μου λέγατε με τη μοναδική φωνή σας...

Χρησιμοποιούσατε άλλωστε τον γαλλικό τρόπο προσφώνησης. Μέχρι και πριν από έναν χρόνο που με πήρατε τηλέφωνο για να μου πείτε κάτι για τη δουλειά, η εισαγωγή του διαλόγου μας κλασική:

- Έλενα, τι κάνετε;

Θυμάμαι... Στον πρώτο μου γάμο, μου δώσατε μια επιταγή για να αγοράσω ό,τι θέλω εγώ! Τότε ήταν της μόδας ένα μαγαζί με έπιπλα, το Μeli. Πήρα ένα καταπληκτικό σετ για το καθιστικό μου. Καναπές, πολυθρόνες, τραπεζάκια. Σας ευχαρίστησα:

- Στο Μeli πήγε το δώρο σας...

Με κοιτάξατε άναυδος, αλλά χαμογελάσατε ευγενικά. Αργότερα η Κατερίνα Κάτρη, το δεξί σας χέρι, ο φύλακας άγγελός σας, θα μου έλεγε σκασμένη στο γέλιο:

- Όταν έφυγες μου είπε, «καλά, με τόσα χρήματα η Έλενα μέλι πήγε κι αγόρασε;».

Κι όταν υπέφερα τραγικά με αλλεργίες, το πήρατε όλο πάνω σας! Σε κάποια φάση, με στείλατε στον βελονιστή σας, κάπου στην Πλατεία Μαβίλη. Ασχέτως που εγώ μόλις ένιωσα την πρώτη βελόνα, έκοψα ρόδα μυρωμένα! Θυμάμαι τις συναντήσεις στο γραφείο σας, θυμάμαι τα τηλεφωνήματά μας, θυμάμαι τις επιστολές μας...

ΟΤΑΝ ΘΕΛΗΣΑ να φύγω, με καταλάβατε καλύτερα από τον καθένα... Δεν θυμώσατε, δεν μου «το κρατήσατε». Κι όταν γύρισα πίσω, ανοίξατε την αγκαλιά σας:

- Έλενα, καλώς ήρθατε στο σπίτι σας!

Περίπου πριν από 10 χρόνια. Και τώρα σας αποχαιρετώ «αγαπημένε μου, κύριε Λαμπράκη». Και σας λέω αυτό που δεν πρόλαβα ποτέ να σας πω όλα αυτά τα χρόνια:

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!

ΥΓ: Δεν το πιστεύω ότι το γράφω αυτό το κείμενο!

Ο Λαμπράκης, ο Ανδρέας και μια πιατέλα σουτζουκάκια

Ο Γιάννης Καψής θυμάται τη συμφιλίωση των δύο ανδρών και τη δράση τού εκδότη των «ΝΕΩΝ» υπέρ της δημοκρατίας στο δημοψήφισμα του Δεκέμβρη του ΄74

Η αντιβασιλική αφίσα που κυκλοφόρησε σε όλη την Ελλάδα, ακόμη και με... ελικόπτερο

ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009

Για τις σχέσεις του Χρήστου Λαμπράκη με τον Ανδρέα Παπανδρέου έχουν γραφεί ή θρυλούνται αρκετά. Ο κ. Γιάννης Καψής θυμάται τη «συμφιλίωση» των δύο ανδρών με τη μεσολάβησή του, λίγο μετά τη μεταπολίτευση. Ήταν τότε διευθυντής των «ΝΕΩΝ».

«Έζησα από κοντά μία από τις πιο αποφασιστικές στιγμές στην πορεία του Χρήστου Λαμπράκη ως εκδότη και ανθρώπου της δημόσιας ζωής. Η εκστρατεία συκοφάντησης εναντίον του, αλλά και εναντίον του Ανδρέα Παπανδρέου, είχαν ως αποτέλεσμα να μην έχουν προσωπικές σχέσεις.

Ήταν τέλος 1974- αρχές 1975, στο διάλειμμα μιας δίκης στα δικαστήρια στο Αρσάκειο και με υπόδικους τον Καραπαναγιώτη, τον Μητρόπουλο και εμένα. Μάρτυρες υπεράσπισής μας ήταν ο Χρήστος Λαμπράκης και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Κάποια στιγμή βγήκα στον διάδρομο και τους είδα και τους δύο μακριά τον έναν από τον άλλο. Γελώντας ειρωνικά, τους είπα ότι είναι αστείο να μη μιλάνε: “Δώστε τα χέρια και αφήστε τα παιδιαρίσματα”, τους είπα και έτσι έσπασε ο πάγος.

Η συνέχεια γράφτηκε γύρω από μια πιατέλα με σμυρναίικα σουτζουκάκια στο σπίτι μου, με τους τρεις μας. Θυμάμαι, όταν ανεβαίναμε με τον Χρήστο Λαμπράκη στο σπίτι, να μου λέει για τον Ανδρέα:

- Για το μόνο που διαφωνώ μαζί του είναι που θέλει να φύγουμε από την Κοινή Αγορά.

- Είσαι σίγουρος; Προσέχεις τι λέει; Εκβιάζει τους εταίρους! του είπα- και είχα δίκιο.

Το γεύμα κράτησε μέχρι το σούρουπο. Διήρκεσε τόσο που, αν δεν σηκωνόμουν εγώ, παρ΄ όλο που ήμουν αμφιτρύων, θα φτάναμε στο δείπνο.

Από τότε ο Ανδρέας και ο Χρήστος Λαμπράκης σφυρηλάτησαν μια μοναδική φιλία, που άντεξε μέχρι το τέλος. Και όχι μόνο. Ο Λέων Καραπαναγιώτης ήταν ευθύς εξ αρχής στενός φίλος του Ανδρέα- και εγώ φυσικά. Αυτό όμως δεν μας εμπόδιζε μερικές φορές να γκρινιάζουμε στις μεταξύ μας συζητήσεις. Ο Χρήστος Λαμπράκης έπαιρνε πάντα το μέρος του Ανδρέα. Δεν θα ξεχάσω ότι και στις δύσκολες ώρες του Ανδρέα μετά το “Ωνάσειο”, όταν είχα αποχωρήσει από την πολιτική, ο Χρήστος Λα μπράκης ανέβαινε στην Εκάλη και του έκανε παρέα, αγωνιώντας για την υγεία του». Κατά του βασιλιά. Μια άλλη αποφασιστική στιγμή του Χρήστου Λαμπράκη ήταν ο αγώνας κατά του βασιλιά στο δημοψήφισμα.

Ενώ οργανωνόταν η καμπάνια της δημοκρατικής πλευράς, αφηγείται ο δημοσιογράφος κ. Γιάννης Καψής, τον φώναξε ο εκδότης Χρήστος Λαμπράκης:

- Γιάννη, θα πάρουμε μέρος στον αγώνα με όλα τα μέσα! Πανστρατιά!

«Ήταν ο χρηματοδότης», θυμάται ο κ. Καψής, «Ήταν ο συντονιστής των αρθρογράφων. Ήταν αυτός που πίεζε όσους είχαν αμφίσημη στάση». Δεν έμεινε σ΄ αυτά: «Όταν χρειάστηκε να φορτώσουμε και να διακινήσουμε τις αφίσες, με πήρε στο ελικόπτερο που νοίκιασε και πήγαμε να τις μοιράσουμε στην Πάτρα. Κανείς άλλος δεν μπορεί να διεκδικήσει από τον Λαμπράκη την ηγεσία του αντιδυναστικού αγώνα. Και όποιος θέλει, ενώπιος ενωπίω...».

Ο πρώην υπουργός θυμάται και την περίφημη αφίσα που κυριάρχησε στο δημοψήφισμα: «Η μεγάλη επιτυχία μας ήταν το πιτσιρίκι που έκανε πιπί του στο στέμμα. Στην αρχή το βάλαμε όπως μας το έδωσε ο σκιτσογράφος, ο Ορνεράκης, αλλά αμέσως αφαιρέσαμε από το στέμμα τον σταυρό. Τυπώθηκε έγχρωμο, έκανε τρομερή επιτυχία και μοιράστηκε σ΄ όλη την Ελλάδα».


Ενημέρωση και ελπίδα για τους πολίτες στα χρόνια της δικτατορίας

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς και γιατί αποφασίστηκε να συνεχίσουν την έκδοσή τους οι εφημερίδες του Χρήστου Λαμπράκη με την επιβολή της στυγνής δικτατορίας το πρωί της 21ης Απριλίου 1967, με τα τανκς της χούντας στους δρόμους: «Έπρεπε να πάρουμε τη μεγάλη απόφαση. Θα συνεχίζαμε την έκδοση της εφημερίδας υπό καθεστώς λογοκρισίας ή θα την κλείναμε; Ήταν μια δύσκολη απόφαση», έγραψε στο «Βήμα» τις προάλλες ο εκ των στελεχών, τότε, της εφημερίδας Γιώργος Ρωμαίος αναφέροντας ότι το κλείσιμο ήταν ο ευκολότερος δρόμος, ο ηρωικός. Ο Χρήστος Λαμπράκης, θυμάται ο κ. Ρωμαίος, συζήτησε όλες τις πτυχές με τους βασικούς συνεργάτες του και αυτοί με όσους συντάκτες μπόρεσαν να περάσουν τα μπλόκα και να φθάσουν στη Χρήστου Λαδά.

Το πρώτο σοκ, γράφει, οδηγούσε την πλειοψηφία στο κλείσιμο. Τέθηκαν όμως προς συζήτηση δύο προβληματισμοί. Ο πρώτος τέθηκε διαζευκτικά: η συνέχιση της έκδοσης, έστω και υπό λογοκρισία, θα διατηρούσε την επαφή των δημοκρατικών πολιτών με ένα δημοκρατικό δημοσιογραφικό όργανο, ενώ το κλείσιμο δεν επρόκειτο να προσφέρει τίποτε στην αντίσταση, που ήταν αδιανόητη τις πρώτες ημέρες της δικτατορίας. Ενισχυτικό επιχείρημα στην πρώτη εκδοχή ήταν, όπως αναφέρει ο κ. Ρωμαίος, ότι πάντοτε θα βρισκόταν τρόπος με τις εξωτερικές ειδήσεις ή τους τίτλους να διατηρείται άσβεστη η ελπίδα της απελευθέρωσης. Και ακόμη, αν οι εξελίξεις οδηγούσαν σε άρση της λογοκρισίας, η εφημερίδα θα ήταν έτοιμη να μπει στην πρωτοπορία του αντιστασιακού αγώνα.

Κατά τη συζήτηση, όπως περιέγραψε ο κ. Ρωμαίος, τέθηκε και ένας δεύτερος προβληματισμός: τι θα απογίνονταν οι εκατοντάδες εργαζόμενοι στις εφημερίδες του ΔΟΛ; Δουλειά αλλού δεν επρόκειτο να βρουν. Σοβαρό το πρόβλημα. Αλλά πρέπει να βεβαιώσω ότι όλοι οι εργαζόμενοι δηλώσαμε πρόθυμοι να στηρίξουμε τη διακοπή αν αυτή θα ήταν η απόφαση. Τελικά, κλείνει τη μαρτυρία του ο κ. Ρωμαίος, «αποφασίστηκε η συνέχιση της έκδοσης. Ήταν απόφαση συλλογική. Απόφαση πολιτική. Και ήταν η σωστή. Επιβεβαιώθηκε η ορθότητα αυτής της απόφασης και στα χρόνια της λογοκρισίας και κυρίως στους κρίσιμους σταθμούς- εξέγερση της Νομικής, του Πολυτεχνείου, δίκη της Δημοκρατικής Άμυνας, πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, τουρκική εισβολή και πολλά άλλα γεγονότα. Το 1968 απονεμήθηκε στον Χρήστο Λαμπράκη η Χρυσή Πένα της Ελευθερίας από τη Διεθνή Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Εφημερίδων».


Στήριξε τον Ανένδοτο Αγώνα

Στη συμβολή του Χρήστου Λαμπράκη και των εφημερίδων του στο πλευρό του Γέρου της Δημοκρατίας κατά τον Ανένδοτο Αγώνα αναφέρεται ο πρώην πρόεδρος της Βουλής κ. Απόστολος Κακλαμάνης, νεαρό και μαχητικό στέλεχος της δημοκρατικής παράταξης τότε. Όπως λέει ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, «ο Χρήστος Λαμπράκης πίστευε βαθιά στις αξίες της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και όταν ο τόπος μπήκε στις αρχές του ΄60 σε μια νέα περίοδο πολιτικής ανωμαλίας, με τις εκλογές “βίας και νοθείας”, στήριξε με τους συνεργάτες και τις εφημερίδες του τον Ανένδοτο Αγώνα της δημοκρατικής παράταξης και του Γεωργίου Παπανδρέου για την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας που φαλκιδεύτηκε και της συνταγματικής τάξης που παραβιάστηκε».

Ο κ. Κακλαμάνης θυμάται μάλιστα ότι «από τη Χρήστου Λαδά, ο στενός φίλος και συνεργάτης του Λαμπράκη, ο Λέων Καραπαναγιώτης, ήταν αυτός που το ίδιο βράδυ των εκλογών, ενημέρωσε τον Γέρο της Δημοκρατίας, μέσω του Ανδρέα Παπανδρέου, για τα πρώτα συγκλονιστικά στοιχεία που έστελναν οι ανταποκριτές του “Βήματος” και των “ΝΕΩΝ”, από κάθε γωνιά της Ελλάδας και τεκμηρίωναν την αλλοίωση και την παραχάραξη της λαϊκής βούλησης».

Ειδική αναφορά κάνει ο πρώην πρόεδρος της Βουλής στον ρόλο που έπαιξαν στη διάρκεια της δικτατορίας «ΤΑ ΝΕΑ» και «Το Βήμα»: «Παρά την άγρια λογοκρισία που είχε επιβληθεί, και μέσα από τις γραμμές των λογοκριμένων κειμένων οι εφημερίδες αποτελούσαν πηγή πληροφόρησης, ενοχλητικής για το καθεστώς». Χαρακτηριστική για την απήχηση που είχαν, θυμάται σήμερα, ήταν και η δημοσίευση εκτεταμένων πρακτικών από τις δίκες των αντιστασιακών στα έκτακτα στρατοδικεία. «Για τη στάση του απέναντι στο καθεστώς, ο Χρήστος Λαμπράκης έγινε στόχος εκβιασμών και απειλών, που κατέληξαν στη σύλληψη και κράτησή του στο ΕΑΤ-ΕΣΑ», λέει ο κ. Απ. Κακλαμάνης. Για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Ένα μεγάλο κεφάλαιο της συμβολής του Χρήστου Λαμπράκη στον δημόσιο βίο ήταν, όπως επισημαίνει ο πρώην πρόεδρος της Βουλής και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, η ενίσχυση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας και μάλιστα μέσα από την ταυτόχρονη υπεράσπιση της εθνικής μας ταυτότητας και των παραδόσεων. «Ο Χρήστος Λαμπράκης δεν υπήρξε απλώς οραματιστής, αλλά και συντελεστής του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας», λέει στα «ΝΕΑ» ο κ. Κακλαμάνης. «Υπερασπίστηκε με πάθος τη συμμετοχή της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ήδη από τη δεκαετία του ΄60, και τον εκσυγχρονισμό και εκδημοκρατισμό όχι μόνο των πολιτειακών και πολιτικών θεσμών, αλλά και της κοινωνικής και πνευματικής ζωής, όπως μαρτυρούν το έργο του στους τομείς της Παιδείας και του Πολιτισμού.

Θυμάμαι- προσθέτει- ότι με είχαν πραγματικά εντυπωσιάσει, τότε, μια σειρά άρθρων του στο “Βήμα”, που χαρακτηρίζονταν από μια στέρεα δομημένη αντίληψη και για την Ευρώπη και για την Ελλάδα και τη θέση της μέσα σε αυτήν. Θέλω απλώς να τονίσω, κλείνοντας αυτή την αναφορά, ότι ο Χρήστος Λαμπράκης υποστήριξε την ιδέα της δημιουργικής συνύπαρξης του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Ελλάδας με την ταυτόχρονη υπεράσπιση της εθνικής ταυτότητας και των παραδόσεών μας. Αυτή, άλλωστε, πιστεύω ότι πρέπει να θεωρηθεί και η παρακαταθήκη που αφήνει με τη σπουδαία διαδρομή του στον δημόσιο βίο της χώρας».

Η ΖΩΗ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ Οργάνωσε τη διαδοχή του

ΤΡΥΦΩΝ Ι. ΚΟΥΤΑΛΙΔΗΣ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΣ ΤΟΥ ΔΟΛ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Η μακρά φιλία και συνεργασία με τον Χρήστο Λαμπράκη ήταν μια συνεχής απόδειξη του αλτρουισμού του. Τελευταίο παράδειγμα: χρόνια πριν και χωρίς λόγο σχολαστικά μελέτησε και οργάνωσε τη διαδοχή του στον ΔΟΛ. Στόχος του, ένας και μοναδικός: οι σε αυτόν εργαζόμενοι δημοσιογράφοι και άλλοι να μείνουν υπό τη διοίκηση ενός μέλους της οικογενείας του, ενός δημοσιογράφου, αποκλείοντας έτσι άλλους που δεν είχαν σχέση με τη δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ...

Διαβάστε Επίσης

Η ΖΩΗ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ

Ολα ξεκίνησαν με ένα «καλημέρα σας»

Λαμπράκης=Αdler+www.in.gr

Μία άγνωστη μελέτη

Το «διαβολικόν ατύχημα»

Η άγνωστη πλευρά του

Το όραμα και η πράξη

Δυσπρόσιτες αρετές

Ο δημοσιογράφος-εκδότης

Ενας πραγματικός φίλος που φρόντιζε για όλους

Εκανε γρήγορα την έκπληξη

Τα ταξίδια με τη «Σελήνη» του

Με έπεισε για το Μέγαρο

Χαιρετούσαμε με χειροπέδες...

Το πάθος του για την Παιδεία

Μία ιστορία «τρομοκρατίας»

«Είναι πράγματι ο κ. Λαμπράκης;»

Προέβλεψε ένα σκάνδαλο

Πες μου ποιος τον μισεί, να σου πω ποιος είναι

«Είμαστε δημοσιογράφοι, είμαστε με το σωματείο μας»

Το Μέγαρο άλλαξε την Αθήνα αλλά και τον ίδιο

Η φιλία με την Κάλλας

«Με έσωσε από την κατάθλιψη...»

Το τελευταίο σχέδιο στον Ευαγγελισμό

«Από το παράθυρό μου βλέπω το Μέγαρο»

Εδινε συνέχεια δύναμη

Το επεισόδιο με την «Τραβιάτα»

Πρώτα δημοσιογράφος

Η λατρεία για τη φύση

Ράφτινγκ στον Λούσιο

Η προβολή του τον άφηνε αδιάφορο

«Αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό»

Το τελευταίο αντίο στον Χρήστο Λαμπράκη

Ο «μύθος Λαμπράκη»

ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ 1934-2009: Η zωή ενός μύθου

Τι αφήνει πίσω του ο μεγάλος Ελληνας

ΣΤΑΘΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Είχε ανησυχήσει πολύ η δημοκρατική παράταξη όταν, το 1957 και στην έξαψη των παθών του μετεμφυλιακού κράτους, ανέλαβε ο Χρήστος Λαμπράκης την ηγεσία στις δύο δημοκρατικές εφημερίδες που ίδρυσε ο Δημήτρης Λαμπράκης, ο πατέρας του, στις δεκαετίες του ΄20 και του ΄30. Ηταν «παιδί ακόμη», θυμάται πολιτικός που και εκείνος πρωτοέκανε εκείνη την εποχή την εμφάνισή του στην πολιτική αρένα της χώρας.

Πραγματικά, ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν μόλις 23 ετών, εντελώς άβγαλτος στην πολιτική πιάτσα, κι ας προερχόταν από ένα κατ΄ εξοχήν πολιτικό σπίτι της Ελλάδας, ένας νεαρός με αμφίβολα ενδιαφέροντα για οτιδήποτε άλλο εκτός από θέματα κουλτούρας και άγνωστος στους κυβερνητικούς και οικονομικούς κύκλους της Αθήνας. Είναι αλήθεια ότι στα γενέθλιά του, το 1954, ο πατέρας του τού ανέθεσε τη διεύθυνση του εβδομαδιαίου «Ταχυδρόμου», αλλά αυτό δεν μετρούσε για τον πολιτικό κόσμο, καθώς το περιοδικό ήταν από τα λεγόμενα «ποικίλης ύλης», μη πολιτικό.

Επίσης όμως είναι αλήθεια ότι η βιβλιοθήκη στο σπίτι της οικογένειάς του, όταν ακόμη ήταν μαθητής στου Μακρή, λέγει η μητέρα του, είχε βιβλία που ασχολούνταν με τα άστρα και τα ουράνια φαινόμενα, με λιμπρέτα για όπερες, με θέματα γεωγραφίας και ιστορικά για πόλεις, χώρες μακρινές κτλ. Ο πατέρας του τον μάλωνε γιατί όταν έκανε τα μαθήματά του σπίτι είχε πάντοτε ανοιχτό και άκουγε μουσική από ένα μικρό ραδιοφωνάκι που του είχε φέρει από τη Ρώμη ο άλλοτε υπουργός Γεώργιος Εξηντάρης, εκ των ιδρυτών του «Ελευθέρου Βήματος». Οταν, μικρό, τον ρωτούσαν τι ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει, απαντούσε- με κάποιον δισταγμό, είναι αλήθεια- ότι ήθελε να γίνει μουσικός.

Και όμως, αυτός ο άνθρωπος ήταν γεννημένος δημοσιογράφος και το έδειξε πολύ γρήγορα. Ο ίδιος εξομολογήθηκε κάποτε ότι όταν κάθησε στο γραφείο του πατέρα του, στον πρώτο όροφο του τότε «Βήματος» στη Χρήστου Λαδά 3, ένιωσε πανικό καθώς ανοίγοντας ένα συρτάρι διαπίστωσε από κάτι έγγραφα που βρήκε μέσα ότι «το Συγκρότημα» χρωστούσε 6.400 δρχ. Κάλεσε αμέσως τον Ιορδάνη Τσαρντίλη, τον αρχιλογιστή, του εξέφρασε την ανησυχία του για «το χρέος» και είναι αμφίβολο αν πείστηκε όταν εκείνος τον καθησύχασε λέγοντάς του ότι «μα έτσι δουλεύουμε». Τα οικονομικά των εντύπων του Συγκροτήματος- όπως είχε καθιερωθεί να λέγεται η εκδοτική επιχείρηση- ήταν πολύ άσχημα, η αντιδημοκρατική τρομοκρατία που επικρατούσε εμπόδιζε την κυκλοφορία του «Βήματος» και των «Νέων», πολλές φορές ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, και οι διαφημιστικές εταιρείες είχαν «άνωθεν εντολή» να αγνοούν την ύπαρξη των «εφημερίδων του Λαμπράκη». Δεν τον επτόησαν. Δεν εκφραζόταν αλλά οι λίγοι που έκαναν παρέα μαζί του στις λίγες ελεύθερες ώρες του δεν δυσκολεύθηκαν να διακρίνουν έναν άνθρωπο που είχε ήδη τάξει τη ζωή του στον δρόμο με τα δημοκρατικά ιδεώδη. Γνώριζε ότι «η ανεξαρτησία των εφημερίδων του ήταν προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων που είχε ήδη θέσει και που δεν ήταν διαπραγματεύσιμοι» λέει η δημοσιογράφος και φίλη του Χαρά Κιοσέ.

Το έδειξε πολύ γρήγορα. Δεν είχαν περάσει δύο χρόνια από τότε που ανέλαβε και εμπλούτισε τον εκδοτικό χώρο της Ελλάδας με δύο πρωτοποριακά για την εποχή έντυπα- την αθλητική «Ομάδα» και τις «Εποχές», το πνευματικό ένθετο στο «Βήμα» όπου εμφανίστηκαν ο ένας μετά τον άλλον οι λογοτέχνες, καλλιτέχνες και πνευματικές προσωπικότητες οι οποίοι έβαλαν τη σφραγίδα τους στη δημοκρατική ιδεολογική πρωτοπορία της μετεμφυλιακής Ελλάδας.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες είχε γίνει κύριος όλης της εκδοτικής διαδικασίας προ καλώντας κυριολεκτικά ενθουσιασμό στα «τέρατα της δημοσιογραφίας» που στελέχωναν εκείνη την εποχή «Το Βήμα», τους Συριώτη, Φτέρη, Κοτσαρίδα, Παλαιολόγο, Βαρίκα κ.ά. Οι οποίοι- θα εξομολογηθεί αργότερα σε ένα «Σημείωμά» του ο Γιώργος Ρούσος- είχαν το αίσθημα ότι ο νέος ιδιοκτήτης και εκδότης, σε αντίθεση με τον αυταρχικό και επιβλητικό πατέρα του τον οποίο διαδέχθηκε, είχε ένα αίσθημα ανασφάλειας και τους πλησίαζε με δέος. Και όμως, τότε όπως και πολλά χρόνια αργότερα οι δημοσιογράφοι που δούλευαν στα έντυπά του ήταν για τον Χρήστο Λαμπράκη «συνεργάτες του» και ήθελε όλοι να τους βλέπουν έτσι, όπως εκείνος.

Η αλήθεια είναι ότι δούλευε κάπως περίεργα. Σε αντίθεση με τον πατέρα του ο οποίος έγραφε το άρθρο του με ανοιχτή την πόρτα του γραφείου του, στο οποίο τα μεσημέρια σύχναζαν πολιτικοί και φίλοι του Δημήτρη Λαμπράκη, ο Χρήστος εργαζόταν με την πόρτα κλειστή. Ηθελε την απομόνωση, διηγούνται παλαιοί συντάκτες της εφημερίδας. Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, νεαρός υποψήφιος βουλευτής τού τότε Κέντρου στις αρχές του ΄60, διηγείται ότι όταν επισκέφθηκε τον Χρήστο Λαμπράκη στο γραφείο του ένιωσε πολύ άσχημα επειδή εκείνος έμεινε όρθιος σε όλη τη διάρκεια της 20λεπτης περίπου συνομιλίας τους- η οποία ήταν «πραγματικά εγκάρδια».

Το πάθος με τις εκδόσεις

Είχε και κάποιο άλλο προσωπικό χαρακτηριστικό ο Χρήστος Λαμπράκης. Δεν περπατούσε. Ετρεχε. Ανεβοκατέβαινε στο γραφείο του τρέχοντας ακόμη και όταν μεταφέρθηκε αυτό στους άνω ορόφους που στη δεκαετία του ΄70 προστέθηκαν στο κτίριο της Χρήστου Λαδά. Το πάθος του όμως ήταν τα πολιτιστικά και η Παιδεία και ήθελε την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάδοση των γνώσεων στη νέα γενιά, λέγει ένας φίλος του.

Ετσι, στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ΄60 σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα και φίλο του Αντώνη Κιτσίκη πρωτοπορεί με την έκδοση της «Αρχιτεκτονικής», ενός καλαίσθητου, άριστα ενημερωμένου εντύπου που για πρώτη φορά στην Ελλάδα έδειξε ότι η αρχιτεκτονική δεν είναι ένα «αναγκαίον κακόν», όπως την ήθελαν κάποιοι τεχνικοί και μηχανικοί της εποχής, αλλά μια πραγματική Τέχνη με γνώμονα την αισθητική.

Χρόνια αργότερα, είχε εξομολογηθεί στον συμφοιτητή του και υπουργό Παιδείας τότε Γιάννη Βαρβιτσιώτη ότι «ναι, είχε πάθος με εκδόσεις» που θα εξυπηρετούν την Τέχνη, την Παιδεία, τη μόρφωση του Νεοέλληνα. Και δεν περιορίστηκε στην έντυπη μορφή τους. Πνεύμα κατ΄ εξοχήν πρωτοπόρο, χρησιμοποίησε την πιο νεωτεριστική τεχνολογία- τις κασέτες, όταν πρωτοεμφανίστηκαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του ΄70, και τα DVDs, την ηλεκτρονική ενημέρωση στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, με την πύλη του in.gr, την πρώτη στο είδος της στην Ελλάδα.

Προσωπικά απεχθανόταν- για να μη δώσω άλλον χαρακτηρισμό- τα ηλεκτρονικά. Στο σπίτι του είχε ένα από τα πιο προχωρημένης τεχνολογίας laptops. Ουδέποτε το άνοιξε. Χρησιμοποιούσε εν έτει 2009 γραφομηχανή- μια λευκή γερμανική Αdler της δεκαετίας του ΄70 νομίζω, στην οποία έγραφε με εντυπωσιακή ταχύτητα αλλά με τα δύο δάχτυλα!

Δεν απομακρυνόταν από την Αθήνα όσο δεν ένιωθε ότι ήταν ασφαλή τα έντυπα του Συγκροτήματος. Μόνη απόλαυσή του ήταν τα πρωινά της Κυριακής στον τότε κινηματογράφο «Ορφέας» της οδού Σταδίου όπου έδινε συναυλίες η Κρατική Ορχήστρα. Μαζί με τον Λέοντα Καραπαναγιώτη και τον Κώστα Σταματίου τις παρακολουθούσε ανελλιπώς.

Αργότερα, τις Κυριακές ξεκινούσε χαράματα με το μικρό Φολκσβάγκεν του- το χρησιμοποιούσε ως και πρόσφατα- προς αναζήτησιν μοναστηριών ή αρχαιοτήτων στα ελληνικά βουνά. Ηταν εκείνος που, είκοσι και πλέον χρόνια αργότερα, έδωσε νέα ζωή στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου το οποίο είχε «ανακαλύψει» σε μοναχικές εκδρομές.

Ναι, αγαπούσε τα βουνά με τους αδιάβατους χωματόδρομους, αλλά η μεγάλη αγάπη του ήταν η θάλασσα. Πόσα έχουν να διηγηθούν οι βαρκάρηδες του Πόρου, της Σαλαμίνας αλλά και της Πειραϊκής... «Ενα μικρό καΐκι που άλλοτε έκανε τη γραμμή Σαλαμίνα- Κοκκινιά (σημερινή Νίκαια) έγινε το σκάφος του για τις θαλάσσιες εξορμήσεις του» θυμάται η Χαρά Κιοσσέ. Και συνεχίζει: «Σίγουρα το σημαντικό γι΄ αυτόν δεν ήταν οι ανέσεις, ούτε η πολυτέλεια. Ηταν ένα από τα ωραιότερα σκαριά που βγήκαν από το καρνάγιο του Ψαρρού και τελικά έγινε ένα πλεούμενο... παντός καιρού και ένα μέσο φυγής».

Ηταν σκληραγωγημένος, μαθημένος από την αναγκαστική περιπλάνηση στη Μέση Ανατολή: προτού ακόμη κλείσει τα 10, τον πήρε η μητέρα του και μαζί με την αδελφή του Λένα πρόλαβαν και διέφυγαν από το σπίτι τους στην αρχή της οδού Βουλής, όταν οι Γερμανοί πήγαν να συλλάβουν την οικογένεια, αφού δεν μπόρεσαν να συλλάβουν τον Δημήτρη Λαμπράκη, ο οποίος το 1943 είχε διαφύγει στη Μέση Ανατολή.

Κάποτε, στα εγκαίνια της προέκτασης του Μεγάρου Μουσικής, τον Δεκέμβριο του 2003, τον ρώτησε ο Ευάγγελος Βενιζέλος αν αισιοδοξεί για το μέλλον της μουσικοκαλλιτεχνικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Η απάντηση του Λαμπράκη ήταν ανεπιφύλακτα καταφατική. Γιατί, πραγματικά, ήταν μονίμως αισιόδοξος, μολονότι σε ό,τι έθετε ως στόχο έβαζε τον πήχη ψηλά- ίσως επειδή αντιλαμβανόταν ότι διαφορετικά δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι.

Γι΄ αυτό και είχε εντυπωσιαστεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου όταν, προτού αναλάβει πρωθυπουργός, μιλούσε για το όραμα μιας ολοκληρωτικής αλλαγής στην Ελλάδα. Γι΄ αυτό και υποστήριξε από την πρώτη στιγμή τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος οδηγώντας την Ελλάδα στην ευρωζώνη «άνοιξε ένα μέλλον πραγματικής ανόδου, της εισόδου της Ελλάδας στον κόσμο της ανάπτυξης και της δημοκρατικής προόδου» έγραψε ο ίδιος- ανυπόγραφα, όπως συνήθιζε- στο «Βήμα» την επομένη της καθιέρωσης του ευρώ στην Ελλάδα.

Σχέσεις με την πολιτική και τους πολιτικούς

Ηταν όμως γενικά επιφυλακτικός στις σχέσεις του με τους πολιτικούς. Εκείνοι εκτιμούσαν την κρίση του- την επιζητούσαν πολλές φορές.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είπε κάποτε στον τότε υπουργό του Γεώργιο Ράλλη ότι, αν είχε στην κυβέρνησή του δέκα Λαμπράκηδες, η Ελλάδα θα ήταν πολύ διαφορετική. Οι σχέσεις Καραμανλή- Λαμπράκη ήταν ενδιαφέρουσες. Εκτιμούσαν ο ένας τον άλλον και μάλιστα κάποιοι βουλευτές της τότε αντιπολίτευσης ως και διάβημα έκαναν στον Λαμπράκη «διερμηνεύοντας την έκπληξη» του ΠαΣοΚ και του Κέντρου για την υποστήριξη που όντως παρείχαν «τα έντυπα του Συγκροτήματος» στον Καραμανλή.

Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι αυτές οι σχέσεις δημιουργήθηκαν και εκδηλώθηκαν στη Μεταπολίτευση. Επί ΕΡΕ «Το Βήμα» διακρίθηκε με τα καυστικά σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη και με την αρθρογραφία του για τον έντονο αντικυβερνητικό προσανατολισμό του και δεν ήταν λίγοι οι καλοθελητές που έσπευδαν να πληροφορήσουν τον Λαμπράκη ότι «πνέει μένεα» εναντίον του ο Καραμανλής. Εννοείται ότι ιδεολογικά υπήρχε πάντοτε ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσά τους, γεγονός που επέτρεπε στον Κωνσταντίνο Τσάτσο να επινοεί διάφορα καλαμπούρια.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν ήταν πρωθυπουργός, ρώτησε κάποτε έναν από τους στενούς συνεργάτες του Λαμπράκη πώς εξηγείται η στενή σχέση Λαμπράκη- Καραμανλή. Η απάντηση πρέπει να εντυπωσίασε τον τότε πρωθυπουργό. Ηταν η σωστή πολιτική του και η έμπρακτη μεταμέλεια του Καραμανλή- έστω και αν ο ίδιος δεν ήθελε να φαίνεται- για το κράτος της Δεξιάς που είχε δημιουργηθεί επί των ημερών της ΕΡΕ. Ο Ανδρέας κούνησε με περίσκεψη το κεφάλι του και δεν σχολίασε. Ο Ανδρέας πρέπει να απογοήτευσε τον Λαμπράκη. Είχε μεγάλες προσδοκίες για τον Ανδρέα Παπανδρέου και οι εφημερίδες του τον υποστήριξαν εντυπωσιακά από την ημέρα που σχηματίστηκε το ΠαΣοΚ προκαλώντας την οργή του αρχηγού του τότε Κέντρου Γεωργίου Μαύρου. Για τον Λαμπράκη, όπως ο ίδιος ομολόγησε πολλά χρόνια αργότερα, ο Ανδρέας ήταν «ο ένας από τους δύο» ηγέτες με τους οποίους μπορούσε «να κάνει σοβαρό διάλογο». Ο δεύτερος ήταν, φυσικά, ο Σημίτης. Αλλά ο Παπανδρέου έγινε πολύ γρήγορα λαϊκιστής και αυτό δεν ήταν εκείνο που προσδοκούσε ο Λαμπράκης. Είχε στηρίξει σε αυτόν την πραγματοποίηση ενός (πολιτικού) ονείρου του: να παύσουν τα κόμματα να είναι αρχηγικά. Να γίνουν και στην Ελλάδα κόμματα αρχών, με συγκεκριμένη ιδεολογία, και να μην εξαρτώνται από το αν είναι χαρισματικός ή όχι ο αρχηγός τους. Είχε πιστέψει, από όσα διασάλπιζε η ιδρυτική πράξη του ΠαΣοΚ, ότι επιτέλους δημιουργείται ένα κόμμα-κίνημα με συγκεκριμένη ιδεολογία και αρχές. Διαψεύστηκε πολύ γρήγορα.

Με τον Σημίτη δεν είχε αυταπάτες ούτε απογοητεύσεις. Τον έβλεπε ως τον πολιτικό που όντως λαμβάνει πρακτικά μέτρα και, όπως παραδέχθηκε κάποτε, αυτό τον ικανοποιούσε γιατί στην Ελλάδα μάς περισσεύουν τα λόγια και μας λείπουν οι πράξεις. Είχαν κάποτε μια συνομιλία διαρκείας στο διαμέρισμα του Λαμπράκη, που είναι σχεδόν απέναντι από του Σημίτη, στην Αναγνωστοπούλου, η οποία τον ενθουσίασε. Τη μετέφερε στον Λέοντα Καραπαναγιώτη διηγούμενος πώς άρχισε από τα τρέχοντα τότε πολιτικά ζητήματα και πέρασε σύντομα στο οικονομικό μέλλον της Ευρώπης για να ολοκληρωθεί με σχόλια για την εκτέλεση της άλφα και της βήτα όπερας, του άλφα και του βήτα κοντσέρτου από γνωστούς και στους δύο διεθνούς φήμης καλλιτέχνες στο Μέγαρο Μουσικής.

Τον Γιώργο Παπανδρέου δεν πρόλαβε να τον γνωρίσει ως πρωθυπουργό, είχε ενθουσιαστεί όμως από την εκλογική επιτυχία του και- είναι χαρακτηριστικό- έσπευσε να τηλεφωνήσει στη Σεγκολέν Ρουαγιάλ, στο Παρίσι, προτού ακόμη κλείσουν οι κάλπες. Είχαν συζητήσει στο σπίτι του πριν από τις εκλογές, είχε παλαιότερα συνεργασία μαζί του όταν ήταν υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Σημίτη και ήταν ικανοποιημένος επειδή και ο Παπανδρέου είχε, όπως εκείνος, σύγχρονες αντιλήψεις για την Παιδεία στην Ελλάδα.

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης εκτιμούσε τον Λαμπράκη αλλά σε κάθε ευκαιρία έσπευδε να τονίσει ότι «δεν ήταν σπουδαίος όπως ο πατέρας του». Ελεγε, λοιπόν, ο Μαρκεζίνης ότι ο Λαμπράκης διαχωρίζει τους φίλους του ανάλογα με τον βαθμό ενδιαφέροντός τους στην κλασική μουσική. Ετσι υποστήριζε ότι ήταν αδύνατον «να χωνέψει» τον Μητσοτάκη, ενώ εκτιμούσε ιδιαίτερα την κυρία Μαρίκα Μητσοτάκη, όπως ήταν αδύνατον «να τα βρει» με τον Κώστα Καραμανλή, ο οποίος «θέλει να δείχνεται ότι δεν έχει σχέση με τις όπερες και την κλασική μουσική».

Εκανε λάθος- σε ό,τι αφορά τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη τουλάχιστον. Δεν είχαν στενές σχέσεις, ο Χρήστος Λαμπράκης δεν τον υποστήριξε πολιτικά ποτέκαι το λέγει πάντοτε με παράπονο ο επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ-, αλλά ο Λαμπράκης τον θεωρούσε πραγματικό statesman, έναν άνθρωπο που αντιλαμβανόταν αμέσως την ουσία ενός θέματος και δεν δυσκολευόταν ποτέ να λάβει αμέσως θέση. Αλλωστε, κατά κάποιον τρόπο, ο Λαμπράκης ειδοποίησε το 1966 τον Μητσοτάκη ότι θα έπαιρνε μέρος σε μια «πρωτοβουλία» για την έξοδο από το πολιτικό και κοινωνικό χάος στο οποίο είχε φέρει τη χώρα η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επρόκειτο για μια «κίνηση απόγνωσης», όπως τη χαρακτήρισε ο (παππούς) Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος στην αρχή την είδε ευνοϊκά αλλά αργότερα, υπό την πίεση του Ανδρέα, την αποδοκίμασε, με αποτέλεσμα να ανασταλεί κάθε σχετική προσπάθεια, στην οποία, ας σημειωθεί, είχαν ανάμειξη ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, η Ελένη Βλάχου κ.ά.

Τότε αλλά και αργότερα ο Λαμπράκης κατηγορήθηκε από τους αιώνιους εξωπραγματικούς για «συνεργασία με τη Δεξιά». Από τα χρόνια της χούντας όμως και πάντως αργότερα, όταν άρχισε να εξετάζεται πιο ρεαλιστικά η κατάσταση στα χρόνια που προηγήθηκαν της δικτατορίας, αναγνωρίστηκε ότι, αν δεν ανεκόπτετο η «πρωτοβουλία», ούτε η Αυλή ούτε οι συνταγματάρχες θα τολμούσαν να αναχαιτίσουν μια ομαλή εξέλιξη της πολιτικής στη χώρα.

Με τον Κώστα Καραμανλή δεν είχε πολλές επαφές- τον είχε επισκεφθεί στην Αναγνωστοπούλου. Τον έβλεπε έξυπνο, καλλιεργημένο αλλά «διστακτικό να εκφράσει γνώμη». Δεν έμπαινε σε διάλογο- ένα μέτρο εκτίμησης που πραγματικά είχε ο Χρήστος Λαμπράκης για τον όποιον συνομιλητή του. Ωστόσο τον εκτιμούσε γιατί φάνηκε πρόθυμος να ενισχύσει οικονομικά το Μέγαρο Μουσικής και σε μιαν άλλη περίπτωση η προσωπική μεσολάβηση του πρωθυπουργού στις Βρυξέλλες είχε θετικό αποτέλεσμα για τη διεύρυνση των σκοπών του Μεγάρου.

Το Μέγαρο Μουσικής ήταν το πάθος του Χρήστου Λαμπράκη και ένιωθε μια προσωπική ικανοποίηση ότι ένα όνειρό του 40 και πλέον ετών πραγματοποιήθηκε. Αλλά ο Λαμπράκης δεν είδε ποτέ το Μέγαρο ως ένα κτιριακό συγκρότημα με ακουστικά άψογες αίθουσες μουσικής. Για εκείνον το Μέγαρο ήταν, όπως γράφει η Χαρά Κιοσσέ, «το μέσον, το εργαλείο ή σωστότερα, όπως ειπώθηκε, ο ατομικός αντιδραστήρας που θα μετέφερε τον πολιτισμό πέρα από τα στενά όρια της μικρής αθηναϊκής κοινωνίας». Ηταν- και το σπουδαίο είναι ότι πραγματικά έγινε- ο χώρος για μια ευρύτερης εμβέλειας μουσική και πολιτιστική παιδεία, προσιτή σε όλη τη χώρα.

Ετσι ήταν ανείπωτη η χαρά του όταν κατέφθαναν από την επαρχία- με έξοδα που κάλυπτε εν πολλοίς το Μέγαρο είτε ο γεννήτοράς του «Οι Φίλοι της Μουσικής»δεκάδες νέοι και νέες για να ακούσουν κάποιον διεθνούς φήμης καλλιτέχνη είτε να απολαύσουν μια έκθεση έργων που μόνο τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου και οι ονομαστές γκαλερί άντεχαν το οικονομικό βάρος να φιλοξενήσουν. Το πάθος του για τη μόρφωση των νέων ήταν αληθινά απίθανο. Και σχεδόν άγνωστη η προσωπική του συνεισφορά στη μάθηση και στη γενικότερη παιδεία. Χρησιμοποιώντας το όνομα φίλων του και στενών συνεργατών του έστελνε βιβλία και ό,τι άλλο χρειαζόταν σε σχολεία σε μικρά και απομονωμένα χωριά του κάμπου της Τρίπολης ή των βουνών της Φλώρινας.

Ηταν σιδηρούς και απαράβατος κανόνας η τήρηση της ανωνυμίας για κάθε προσφορά του άλλη εκτός της δημοσιογραφίας.

Κουβεντιάζοντας με τον Κωνσταντίνο Τρυπάνη

Εργο παράλληλων επιδιώξεων είναι και οι Υποτροφίες Μαρίας Κάλλας, όπως και το Ιδρυμα Μελετών Λαμπράκη. Δύο από τους στόχους που πραγματοποιήθηκαν τις δεκαετίες του ΄70 και του ΄80 αλλά ως ιδέα διαμορφώθηκαν όταν ακόμη ήταν νέος. Ηταν το καλοκαίρι του 1975 όταν τυχαία ο Λαμπράκης συνάντησε στον Πόρο τον τότε υπουργό Πολιτισμού και Επιστημών Κωνσταντίνο Τρυπάνη. Δεν γνωρίζονταν και η συζήτησή τους δεν κράτησε πάνω από είκοσι λεπτά.

Μίλησαν φυσικά για τα τεράστια προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, μίλησαν για την απειλή να κινηθούν πάλι κάποιοι υπερπατριώτες αξιωματικοί, αλλά στον Λαμπράκη έκανε εντύπωση και συγκράτησε μια ιδέα από την κουβέντα του με τον Τρυπάνη. Γιατί δεν φροντίζετε εσείς, που έχετε τόση επιρροή στον Τύπο, να ανεβεί το πολιτιστικό επίπεδο της νέας ελληνικής γενιάς; Γιατί δεν καλλιεργείται με άλλους τρόπους το πνευματικό ενδιαφέρον των νεοελλήνων; ρωτούσε ρητορικά ο διανοούμενος και υπουργός Τρυπάνης.

Δεκαέξι χρόνια αργότερα, το 1991, η πρόσκληση-πρόκληση Τρυπάνη γέννησε το Ιδρυμα Μελετών Λαμπράκη, έναν κοινωφελή, μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που πολύ σύντομα άνοιξε τον δρόμο σε υψηλού επιπέδου μελέτη, έρευνα και πράξη σε τομείς όπως ο πολιτισμός, το περιβάλλον, η εκπαίδευση και η περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας, πάντοτε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ωστόσο τίποτε από όλα αυτά δεν περιόρισε το ενδιαφέρον του για τα έντυπα του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, του ΔΟΛ, που το 1991 συγκέντρωσε όλη την εκδοτική δραστηριότητα του πάλαι ποτέ Συγκροτήματος.

Γεννημένος δημοσιογράφος, ένιωθε «τη φωτιά της είδησης και του σχολίου να καίει μέσα του» είχε πει για τον Χρήστο Λαμπράκη ο τότε διευθυντής του «Βήματος» Ανδρέας Δημάκος. Είχε μια εξαιρετική αντοχή στην εργασία, είχε μια απίθανα συγκεντρωτική μνήμη και κατά γενική ομολογία το μυαλό του γεννούσε ιδέες. Παραμερίζοντας και αδιαφορώντας για εισηγήσεις οι οποίες του επεσήμαιναν το οικονομικό κόστος μιας έκδοσης, επέμεινε και τελικώς έπεισε για την έκδοση του «Βήματος των Ιδεών» πριν από τέσσερα χρόνια ως ένθετο στο καθημερινό «Βήμα» ώστε να βρουν μια φιλόξενη στέγη να διατυπώσουν απόψεις, ιδέες, γνώμες και σχόλια σε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος οι εκατοντάδες επιστήμονες, καλλιτέχνες και πνευματικοί δημιουργοί, όπως είπε σε μία από τις είκοσι συνεδριάσεις των στελεχών του ΔΟΛ και επιστημόνων που προηγήθηκαν της έκδοσης και στις οποίες ο ίδιος προήδρευσε. Μαχητής της έντιμης δημοσιογραφίας και της ουσιαστικής ενημέρωσης, παρακολουθούσε καθετί που είχε σχέση με τον Τύπο και τον εκσυγχρονισμό του. Παρακολουθούσε διεθνή συνέδρια ειδικών που ασχολούνταν με τα προβλήματα της έντυπης ειδησεογραφίας και από καιρό σε καιρό έστελνε σε διευθυντές και αρχισυντάκτες της εικοσάδας των εντύπων του αποκόμματα από κάποια εφημερίδα ή περιοδικό του εξωτερικού με τη (γραφομηχανημένη) σημείωση «Ισως σας ενδιαφέρει» και την υπογραφή του- ένα Λ με τελεία.

Ηταν ως άνθρωπος λιτός, επιλεκτικός στις φιλίες του, απεριόριστα συνεργάσιμος, μάλλον ακατάστατα ντυμένος και δεν τον ενοχλούσε αν σε μια δεξίωση πρεσβείας λ.χ. εμφανιζόταν με κοστούμι εργασίαςφυσικά κάποιου ράφτη ή καταστήματος της Τζέρμιν Στριτ του Λονδίνου ή του Παρισιού. Ηταν οι δύο πόλεις που υπεραγαπούσε όχι μόνο για τουψηλής ποιότητας θέαμα και ακρόαμα που προσέφεραν αλλά και για την καλή κουζίνα. Ηξερε τι εκλεκτό σερβίρει το τάδε ή το δείνα ταβερνάκι κοντά στη Λα Κονκόρ του Παρισιού ή το υπόγειο μικρό ρεστοράν στη Νόρντον Στριτ του Κεντρικού Λονδίνου.

Το καθημερινό πρόγραμμά του ήταν παραφορτωμένο. (Οι γιατροί που τον εξέτασαν πριν από δύο χρόνια, όταν είχε τα πρώτα συμπτώματα με την καρδιά του, του είπαν ότι ήταν παρακουρασμένος.) Δεν ήταν αλάθητος- και το ήξερε. Προτιμούσε όμως να κρατά για τον εαυτό του τις ευθύνες. Οταν κάποια «πηγή απόλυτης εγκυρότητας»- ας παραλείψουμε το όνομα- τον έπεισε να δημοσιεύσει στα «Νέα» ότι «το νερό του Καματερού» ήταν θαυματουργό για τη θεραπεία του καρκίνου και, βεβαίως, επρόκειτο περί δημοσιογραφικού φιάσκου, ο Λαμπράκης μόνο που δεν έκανε δημόσια δήλωση ότι ο ίδιος ευθύνεται για το σχετικό δημοσίευμα. Ως και η Ελένη Βλάχου στο χρονογράφημά της στην «Καθημερινή» έγραψε ότι όλοι γνωρίζουν ότι δεν ήταν εκείνος ο φταίχτης αλλά κάποια «πολύ γνωστή φυσιογνωμία».

Περιττό να σημειώσουμε ότι ήταν άνθρωπος που δεν φοβόταν. Οταν τις παραμονές της χούντας- για την οποία ο στρατηγός ε.α. Ιορδανίδης από τις στήλες του «Βήματος» επεσήμανε από πολύ νωρίς ότι είναι έτοιμη να καταλύσει τη δημοκρατία- του υποδείχθηκε από τον ίδιο τον διοικητή του Αστυνομικού Τμήματος Κολωνακίου Δασκαλόπουλο- ο οποίος αποδείχθηκε αργότερα ότι ήταν στη χουντική ομάδα της Αστυνομίας- να «φυλάγεται», ο Λαμπράκης δεν πήρε κανένα μέτρο επειδή, όπως έλεγε και μάλιστα εις επήκοον όλων, «του ήταν αδύνατον να δουλέψει έχοντας στον νου του το ενδεχόμενο» της δολοφονίας ή της σύλληψής του.

Το μπούμερανγκ της σύλληψής του από τη χούντα

Είχαν δίκιο εκείνοι που τον προειδοποιούσαν. Το όνομά του ήταν στους πρώτους καταλόγους για συλλήψεις και τον αναζήτησαν νωρίς το πρωί της 22ας Απριλίου. Είχε προλάβει και κατέφυγε σε άλλο σπίτι, όπου όμως τον συνέλαβαν ύστερα από λίγες ημέρες. Δεν μίλησε ποτέ σε κανέναν για τις ημέρες που πέρασε σε αυστηρή απομόνωση στη φυλακή. Μόνο μία φορά του ξέφυγε και αποκάλυψε ότι είχε «εκπαιδεύσει» ένα ποντικάκι με ψίχουλα- τον μοναδικό επισκέπτη του στο κελί της απομόνωσης.

Το μόνο που έλεγε για τις ημέρες που πέρασε στη φυλακή ήταν ότι είχε την ευκαιρία να φρεσκάρει τα γερμανικά του. Ο Βάσος Μαθιόπουλος βεβαιώνει ότι αργότερα συνομιλώντας ο Λαμπράκης με τον καγκελάριο Βίλι Μπραντ δικαιολόγησε τα όχι τέλεια γερμανικά του με το ότι δεν έμεινε στη φυλακή αρκετά για να τα τελειοποιήσει. Είχε πάντοτε λεπτό, ευγενικό χιούμορ. Αλλωστε με χιούμορ σχολίαζε- και αυτό όταν είχε ανάλογο φιλικό ακροατήριο- τις ανοησίες και κακοήθειες που κατά καιρούς εκτόξευαν εναντίον του κάποιοι ζηλόφθονοι.

Δεν βγήκε σε καλό στη χούντα η σύλληψη του Χρήστου Λαμπράκη. Προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και κατακραυγή σε δημοσιογραφικές οργανώσεις της Ευρώπης, σε Ευρωπαίους που είχαν λόγο και ισχύ στις κυβερνήσεις των χωρών τους, και η φυλάκισή του έκανε αίσθηση πολύ μεγαλύτερη από ό,τι η σύλληψη πολιτικών του Κέντρου, έλεγε αργότερα ο (τότε κρατούμενος) πρώην υπουργός Γιώργος Μυλωνάς.

Πρώτο το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (ΙΡΙ) της Βιέννης τού απένειμε το διεθνές βραβείο της «Χρυσής Πένας» (Golden Ρen) και ακολούθησαν έντονα διαβήματα στον Παπαδόπουλο του γάλλου και του αμερικανού πρεσβευτή- μάλιστα ο δεύτερος τόνισε ότι «για τον κύριο Λαμπράκη ενδιαφέρεται ζωηρά το Κογκρέσο».

Πραγματικά είχε φθάσει στην Ουάσιγκτον- συγκεκριμένα στον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών της Γερουσίας Γουίλιαμ Φούλμπραϊτ- μια ιδιόγραφη επιστολή του κρατούμενου Χρήστου Λαμπράκη η οποία μιλούσε για την παραβίαση των πλέον στοιχειωδών δημοκρατικών δικαιωμάτων. Δέκα ημέρες αργότερα ο Λαμπράκης απολύθηκε με την παρατήρηση του διευθυντή του κρατητηρίου «να προσέχει».

Εκείνος, φυσικά, δεν πρόσεχε- και οι τίτλοι της ειδησεογραφίας των πάντοτε υπό λογοκρισίαν εφημερίδων του ήταν αρκετά εύγλωττοι για τον κάπως έξυπνο αναγνώστη τους- αλλά τον «πρόσεχε» η Ασφάλεια. Επί εβδομάδες ο Λαμπράκης είχε αποκτήσει μια «σκιά»- δύο εναλλασσόμενους μυστικούς που τον ακολουθούσαν τροχάδην (οι ταλαίπωροι) για να προλάβουν τον γοργό βηματισμό του πάντοτε πεζοπόρου «υπόπτου» από την πλατεία Κολωνακίου, όπου το σπίτι του, ως τα γραφεία των εφημερίδων του, στη Χρήστου Λαδά. Εχει ειπωθεί και μάλιστα γράφτηκε και σε ξένες εφημερίδες κύρους ότι ο Λαμπράκης «ανεβάζει και κατεβάζει κυβερνήσεις». Οτι είναι «king maker», κατά τους «Τimes» του Λονδίνου (1994). Μολονότι αυτό χαλκεύτηκε για τον πατέρα Λαμπράκη, τον Δημήτρη, ο τίτλος επιδόθηκε και στον Χρήστο Λαμπράκη. Είναι υπερβολή αλλά δεν στερείται εντελώς αλήθειας.

Ναι, το Συγκρότημα, ο ΔΟΛ, ο Λαμπράκης «ανεβάζουν» δημοκρατικές, προοδευτικές κυβερνήσεις και (προσπαθούν να) «κατεβάζουν» αντιδραστικές, αντιδημοκρατικές κυβερνήσεις. Και θεωρούν αυτό τιμή τους και υποχρέωση προς τα καλώς εννοούμενα εθνικά, δημοκρατικά συμφέροντα. Αν αυτό είναι υπερβολή, είναι πραγματικότητα το γεγονός ότι η αρθρογραφία, τα σχόλια και περισσότερο από καθετί άλλο η υπογραφή του Χρήστου Λαμπράκη επηρέαζαν κυβερνητικές πολιτικές και αποφάσεις.

Τέσσερα άρθρα του την άνοιξη του 1966 με τον τίτλο «Η ώρα της ειρηνικής επανάστασης» που καθρέφτιζαν την απογοήτευση της δημοκρατικής κοινωνίας και την απόγνωση της νεολαίας ανάγκασαν την κυβέρνηση Στεφανόπουλου να δώσει προσοχή στα προβλήματα της καθημερινότητας. Και όταν επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου έγραψε πάλι για το «αδιέξοδο» στο οποίο είχε φθάσει η Παιδεία, ο πρωθυπουργός έδωσε εντολή και ανακοινώθηκαν κάποιες δεσμεύσεις, ένα μέρος των οποίων υλοποιήθηκε.

Η ΖΩΗ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ. Ολα ξεκίνησαν με ένα «καλημέρα σας»

• ΣΤΑΥΡΟΣ Π. ΨΥΧΑΡΗΣ ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ «ΒΗΜΑΤΟΣ» | Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

Γνώρισα τον Χρήστο Λαμπράκη πριν από 40 χρόνια στον προθάλαμο του Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών. Ηταν η δίκη των υπευθύνων της εφημερίδας «Εθνος» (εκδότες Κώστας Νικολόπουλος, Κώστας Κυριαζής και Αχ. Κυριαζής, διευθυντής ο Κ. Οικονομίδης, αρχισυντάκτης και βασικός κατηγορούμενος ο Γιάννης Καψής ).

Μάρτυρες υπερασπίσεως ο Χρήστος Λαμπράκης και ο υπογράφων, μαζί με γνωστούς πολιτικούς (που είχε βάλει, όπως και ολόκληρο τον Λαό, η απριλιανή χούντα στον γύψο) περιμέναμε τη σειρά μας για να καταθέσουμε, καθώς δεν επιτρέπεται οι μάρτυρες, έως ότου εξετασθούν, να ακούνε τα αναφερόμενα από τους παράγοντες της δίκης. Η αναμονή θα ήταν πολύωρη και όποιος ήθελε μπορούσε να φύγει και να επιστρέψει ύστερα από ώρες. Αλλά ο Γεώργιος Ράλλης (ο πολύ δεξιός συνεργάτης του Κ. Καραμανλή της περιόδου έως το 1963 και μετέπειτα κεντροδεξιός πρωθυπουργός της ΝΔ) είχε δώσει το σύνθημα:

- Δεν μπορώ να υφίσταμαι αυτά τα ζώα, να μου κάνουν σωματική έρευνα όταν μπαινοβγαίνω! Θα μείνω εδώ έως ότου καταθέσω...

Ολοι συγκατένευσαν, ενώ ένας μάρτυρας ακούστηκε να λέει: «Ο Ράλλης είναι τώρα ευκαιρία να μάθει πώςένιωθαν οι αριστεροί επί των ημερών της ΕΡΕ, όταν διοικούσαν οι χωροφύλακες!».

Σε μια τέτοια ατμόσφαιρα ο Χρήστος Λαμπράκης μού απηύθυνε αιφνιδίως τον λόγο με ένα «καλημέρασας» που χρειάστηκε να κοιτάξω ολόγυρα για να βεβαιωθώ ότι ο Λαμπράκης είχε μιλήσει σ΄ εμένα! Απάντησα με ένα αντίστοιχο «καλημέρα σας» και άρχισε μια συνομιλία της οποίας τη σημασία ομολογώ ότι πέρασαν χρόνια για να καταλάβω. Την εποχή εκείνη, αρχές του 1970, εργαζόμουν σε δύο παράλληλες θέσεις. Στο «Εθνος» με προϊστάμενο τον Γιάννη Καψή και στον «Ταχυδρόμο» με διευθυντή τον αξέχαστο Γεώργιο Ρούσσο. Τον Δεκέμβριο του 1969 το «Εθνος», δηλαδή ο Γιάννης Καψής, με έστειλε στο Παρίσι να παρακολουθήσω τις εργασίες του Συμβουλίου της Ευρώπης που επρόκειτο να αποβάλει την Ελλάδα των συνταγματαρχών. Ηταν τότε που η «κυβέρνηση» της Αθήνας... απεχώρησε από το Συμβούλιον της Ευρώπης δύο ημέρες προτού αποβληθεί. Επιστρέφοντας από το Παρίσι έγραψα μια σειρά κειμένων στο «Εθνος» που θα σημάδευαν την περαιτέρω δημοσιογραφική πορεία μου. Τι συνέβη; Λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση των κειμένων, ο τότε διευθυντής του «Βήματος», ο Ανδρέας Δημάκος, τηλεφώνησε στον (φίλο του) Γεώργιο Ρούσσο και του ζήτησε να κατεβεί από τον τρίτο όροφο της Χρήστου Λαδά στον πρώτο, όπου ήταν τα γραφεία του «Βήματος».

«Αυτός ο Ψυχάρης του “Εθνους” έχει καμία σχέση με τον Ψυχάρη που έχεις επάνω;» ρώτησε ο Δημάκος τον Ρούσσο. «Είναι ο ίδιος» του απάντησε ο Ρούσσος. «Ρώτα τον αν θα ήθελε να αναλάβει τοπολιτικό ρεπορτάζ στο “Βήμα”» είπε ο Δημάκος, και ο Ρούσσος έφυγε αμέσως για τον τρίτο όροφο όπου σε μια μεγάλη ανοιχτή αίθουσα εργαζόμασταν όλοι μαζί οι συντάκτες του «Ταχυδρόμου».

Ο Ρούσσος με κάλεσε κοντά του και εις επήκοον και των δύο αρχισυντακτών ( Δημήτρης Παπαναγιώτου και Ορέστης Λαζαρίδης ) με ρώτησε αν θα ήθελα να πάω πολιτικός συντάκτης στο «Βήμα». Του ζήτησα να το σκεφθώ και ο Ρούσσος εξερράγη. «Τούτος εδώ είναι παλαβός! Θέλουν να τον κάνουν πολιτικό συντάκτη στο “Βήμα” και λέει θα το σκεφθεί!! Και δεν έχει κλείσει ακόμη τα 30!! Ορέστη, θα ζουρλαθώ!..».

Εκεί έληξε προσωρινά η συζήτηση, αλλά μερικές ημέρες αργότερα ο Ρούσσος μού είπε: «Τυχερός είσαι... Στο “Βήμα” ανέβαλαν την πρόσληψη για αργότερα. Εχεις καιρό...».

Τι είχε συμβεί; Υστερα από πολλά χρόνια έμαθα ότι είχαν διαφωνήσει ο Λαμπράκης με τον Δημάκο στην επιλογή του συντάκτη που θα ανελάμβανε το πολιτικό ρεπορτάζ του «Βήματος». Ο Δημάκος εισηγείτο Ψυχάρη (χωρίς ποτέ να με έχει συναντήσει- «διαβάζω τα κείμενά του!» έλεγε), ο δε Λαμπράκης έλεγε ότι καταλληλότερος ήταν ο έμπειρος πολιτικός συντάκτης Ν.Μ., που τον γνώριζε και προσωπικώς. Ο Δημάκος επέμενε λέγοντας ότι «ο Ψυχάρης είναι και νεαρός και έχει μέλλον» και τη λύση έδωσε ο Λέων Καραπαναγιώτης , διευθυντής Συντάξεως του «Βήματος», που πρότεινε να αναβληθεί η λήψη αποφάσεως για αργότερα.

Αρκετά χρόνια αργότερα και αφού από το 1971 είχα ήδη αναλάβει το πολιτικό ρεπορτάζ του «Βήματος», ο Καραπαναγιώτης μού διηγήθηκε την ιστορία. Και μου εξήγησε ότι η συνάντησή μας με τον Λαμπράκη στον προθάλαμο του Στρατοδικείου είχε δώσει στον επικεφαλής του ΔΟΛ την ευκαιρία να με «μετρήσει» μέσα από τη συζήτησή μας, που είχε ξεπεράσει σε διάρκεια το δίωρο, όσο περιμέναμε για να εξετασθούμε ως μάρτυρες. Αρχισε έτσι μια πολυετής σχέση συνεργασίας και αληθινής φιλίας δικής μου όχι τόσο με τον πάντοτε απόμακρο Λαμπράκη, όσο με τον Λέοντα Καραπαναγιώτη. Με εισήγηση και επιμονή του ιδίου στον στενό του φίλο Χρ. Λαμπράκη ο εκλιπών μού ανέθεσε το 1983 τη διεύθυνση του «Βήματος της Κυριακής» και το 2001 τη γενική δημοσιογραφική διεύθυνση του ΔΟΛ (πάλι με εισήγηση και επιμονή του Καραπαναγιώτη ).

Λίγο καιρό αργότερα και ενώ ο Λαμπράκης είχε υποστεί την πρώτη καρδιακή προσβολή, ο Καραπαναγιώτης επέμενε στο να πάρω τη θέση του Λαμπράκη αμέσως και ενόσω ζει! «Δεν έχει την ίδια αξία να αναλάβει τη γενική διεύθυνση ο Σταύρος ενόσω ζούμε εγώ και κυρίως εσύ, με το να την αναλάβει εξανάγκης λόγω θανάτου!». Ετσι το 2002 μού εξεχώρησε όλες τις αρμοδιότητές του κρατώντας μόνο την πολιτική εποπτεία και ευθύνη.

Φθάσαμε έτσι στο να συμπληρωθεί μία 40ετία και πλέον συνεργασίας. Και είχα την ευκαιρία να γνωρίσω έναν καταπληκτικό άνθρωπο, με τεράστιες γνώσεις και ανοιχτό μυαλό.

Δεν είναι ώρα να γραφούν περισσότερα, αλλά μέσα από τη δραστηριότητα αυτής της τριάδας των δημοσιογράφων του ΔΟΛ ( Λαμπράκης, Καραπαναγιώτης, Ψυχάρης ) περνάει όλη η σύγχρονη ιστορία της χώρας, όπως θα μπορούσαν να βεβαιώσουν πολιτικοί ηγέτες σαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον οποίον θαύμαζε ένας δημοσιογράφος με το μυαλό και τις γνώσεις του Λέοντος Καραπαναγιώτη.

Τώρα, εκεί ψηλά είναι μαζί. Νιώθω το βλέμμα τους να μεταπίπτει από την επιβράβευση στην επιτίμηση. Προσπαθώ πάντα να ισχύει το Τα Στερνά Τιμούν τα Πρώτα.

Σφράγισε μια εποχή

Εγινε η κηδεία του Χρήστου Λαμπράκη

Σε κλίμα συγκίνησης και χωρίς επικηδείους, όπως ήταν η επιθυμία του εκλιπόντος, έγινε χθες η κηδεία του Χρήστου Λαμπράκη παρουσία εκατοντάδων εκπροσώπων του πολιτικού, δημοσιογραφικού, καλλιτεχνικού και επιχειρηματικού κόσμου.

• Ο Λαμπράκης, ο Ανδρέας και μια πιατέλα σουτζουκάκια
• Στην πρώτη γραμμή των αγώνων
• «Ο βασιλεύς υποψήφιος;»
• «Ανάκτορα, καθεστώς και κυρίαρχος λαός»
• Οι χωροφύλακες δεν τον άφησαν να μας επισκεφθεί στην εξορία
• «Εκπρόσωπος του Διαφωτισμού»
• Οδός Χρήστου Λαμπράκη στην Επίδαυρο

Χθες από το Α΄Νεκροταφείο της Αθήνας

Σύσσωμος ο δημοσιογραφικός και πολιτικός κόσμος της χώρας, άνθρωποι της τέχνης και του πολιτισμού, καθώς και πλήθος κόσμου αποχαιρέτισαν χθες στο Α΄ Νεκροταφείο …

Μια «κατάθεση μνήμης» από το Ιδρυμα Μελετών Λαμπράκη

Συλλυπητήρια για την απώλεια του μεγάλου Ελληνα

Επιστολή του Συμβουλίου Ευρωπαίων Εκδοτών

Πλήθος στεφάνια για το καλό κατευόδιο σε έναν μεγάλο Ελληνα

Οταν ο Λαμπράκης αρθρογραφούσε
«Εθνικό και όχι πολιτικό το πρόβλημα»

Κηδεύτηκε ο Χρήστος Λαμπράκης

Στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών πραγματοποιήθηκε σήμερα η κηδεία του εκδότη Χρ. Λαμπράκη.Στην τελευταία του κατοικία, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, αναπαύεται από τις πρώτες απογευματινές ώρες ο Χρήστος Λαμπράκης, έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα σε ηλικία 75 ετών.

Συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, πολιτικοί, οικονομικοί παράγοντες, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών, εργαζόμενοι στον ΔΟΛ,τα ο Μέγαρο Μουσικής αλλά και πλήθος κόσμου είπαν το ύστατο χαίρε στον εκδότη.

Η εξόδιος ακολουθία εψάλη στον Ιερό Ναό των Αγίων Θεοδώρων του Α΄Νεκροταφείου Αθηνών, χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερώνυμου, μετά δε το τέλος της, δεν εκφωνήθηκαν επικήδειοι, σύμφωνα με επιθυμία του εκλιπόντος και της οικογένειάς του.

Στην κηδεία παρευρέθησαν ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με τη σύζυγό του Άντα, δυο πρώην πρωθυπουργοί, ο Κώστας Μητσοτάκης και ο Κώστας Σημίτης, ο Πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος, ο πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς, ο Πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης, σχεδόν σύσσωμο το Υπουργικό Συμβούλιο, πολλοί πρώην υπουργοί, βουλευτές, οικονομικοί παράγοντες, καλλιτέχνες και πλήθος δημοσιογράφων.

Ο Πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος σε δήλωσή του ανέφερε ότι «ο Χρήστος Λαμπράκης σφράγισε μια ολόκληρη εποχή, με τις εκδοτικές του δραστηριότητες, αλλά και το πάθος του για τον Πολιτισμό».

Σε δήλωσή του ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανέφερε:

«Ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα της δημόσιας ζωής του τόπου μας. Με την παρουσία του σφράγισε τη δημοσιογραφία, την πορεία των Μέσων Ενημέρωσης και τον Πολιτισμό. Ήταν μεγάλη η συμβολή του στα Γράμματα και στις Τέχνες, η δε απώλειά του έχει αφήσει ένα μεγάλο κενό και βέβαια είναι τέλος μιας εποχής. Στους οικείους του τα ειλικρινά μου συλλυπητήρια, καθώς και σε όλους τους φίλους του, που τον τιμούν και είναι σήμερα εδώ».

Ο Πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς δήλωσε:

«Ο Χ. Λαμπράκης, ένας ικανότατος δημοσιογράφος, ένας πολύ πετυχημένος εκδότης, που παράλληλα προσέφερε παρά πολλά – και είχα την τύχη να το γνωρίζω αυτό έμπρακτα ο ίδιος, στον χώρο του πολιτισμού – δεν είναι πια κοντά μας. Σήμερα είναι μια μέρα πένθους για όλο τον δημοσιογραφικό κόσμο».

Ο Πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης δήλωσε:

«Είναι απώλεια για τον Τύπο, τον Πολιτισμό και την Πολιτική. Θέλω να ελπίζω ότι οι κληρονόμοι του θα συνεχίσουν την ποιότητα της δράσης του».

Η βουλευτής του ΚΚΕ Λιάνα Κανέλλη δήλωσε:

«Για εμένα ήταν πρώτα απ’ όλα ένα πολύ καλός φίλος. Άνθρωπος της εξουσίας, αλλά κατάφερε να μην μείνει εκτός ουσίας, την πολέμησε με ομορφιά. Μπορεί να κρίθηκε ως Σαλιέρι, αλλά σε αυτό που ήθελε να κάνει ήταν περισσότερο Μότσαρτ».

Μεταξύ άλλων διακρίναμε τους Ανδρέα Λοβέρδο, Γιάννη Ραγκούση, Παύλο Γερουλάνο, Ευάγγελο Βενιζέλο, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Άντζελα Γκερέκου, Νίκο Σηφουνάκη, Φώφη Γεννηματά, Αννα Διαμαντοπούλου,Ντόρα Μπακογιάννη, Προκόπη Παυλόπουλο, Κώστα Λαλιώτη, Κώστα Σκανδαλίδη, Γιώργο Βουλγαράκη, Θόδωρο Κασσίμη, Χρήστο Παπουτσή, Ευάγγελο Αντώναρο, Γιάννη Κεφαλογιάννη, Δημήτρη Κρεμαστινό, Άκη Τσοχατζόπουλο, Τηλέμαχο Χυτήρη, Βάσω Παπανδρέου, Μιλτιάδη Παπαϊωάννου, Γιώργο Σουφλιά, Χρήστο Βερελή, Γιώργο Λιάνη, Πάνο Παναγιωτόπουλο, Γιώργο Αλογοσκούφη, Γιάννο Παπαντωνίου, Τάσο Γιαννίτση, Δημήτρη Σιούφα, Άρη Σπηλιωτόπουλο, Γιώργο Κατσιφάρα,τον πρώην πρόεδρο της Βουλής Απ. Κακλαμάνη, τον Νίκο Αθανασάκη, τη Συλβάνα Ράπτη, την Άννυ Ποδηματά, το Σίμο Κεδίκογλου, τον Κυριάκο Μητσοτάκη, το Γιάννη Ανδριανό. Ήταν επίσης εκεί ο επιχειρηματίας Βαρδής Βαρδινογιάννης με τη σύζυγό του Μαριάννα, η Ειρήνη Αθανασιάδη, ο Γ. Μπόμπολας, ο Δ. Ρίζος, ο Δ. Καλοφωλιάς, ο Χρήστος Πασαλάρης, ο Γιώργος Νταλάρας με τη σύζυγό του Άννα, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Γιάννης Καψής, ο Πάνος Σόμπολος κ.α.

Στεφάνια απέστειλαν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας καθώς και δεκάδες συνεργάτες και φίλοι του εκλιπόντος. www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ – ΜΠΕ

Κηδεύτηκε ο Χρήστος Λαμπράκης

Τελευταία ενημέρωση: 17:17 Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου 2009

enet.gr, 16:31 Τετάρτη 23 Δεκεμβρίου 2009

Τον Χρήστο Λαμπράκη αποχαιρέτησαν το μεσημέρι η οικογένεια και οι φίλοι του, αλλά και εκπρόσωποι του πολιτικού, του επιχειρηματικού και του καλλιτεχνικού κόσμου. Στην κηδεία παρέστησαν ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αντώνης Σαμαράς.

Φόρο τιμής στον εκλιπόντα απέτισαν και οι πρώην πρωθυπουργοί, Κ. Μητσοτάκης και Κ. Σημίτης, ο πρόεδρος της Βουλής, Φιλ. Πετσάλνικος, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ, Γ. Καρατζαφέρης, υπουργοί και βουλευτές, ενώ την εξόδιο ακολουθία χοροστάτησε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυμος. Στεφάνι απέστειλε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κ. Παπούλιας. Κατόπιν επιθυμίας του εκλιπόντος, δεν εκφωνήθηκαν επικήδειοι.

“Ο Χρήστος Λαμπράκης ήταν μια σπουδαία προσωπικότητα της δημόσιας ζωής του τόπου μας. Με την παρουσία του σφράγισε τη δημοσιογραφία, την πορεία των Μέσων Ενημέρωσης και τον Πολιτισμό. Ήταν μεγάλη η συμβολή του στα Γράμματα και στις Τέχνες, η δε απώλειά του έχει αφήσει ένα μεγάλο κενό και βέβαια είναι τέλος μιας εποχής.Στους οικείους του τα ειλικρινά μου συλλυπητήρια, καθώς και σε όλους τους φίλους του, που τον τιμούν και είναι σήμερα εδώ”, δήλωσε ο Γ. Παπανδρέου.

“Ο Χρ. Λαμπράκης, ένας ικανότατος δημοσιογράφος, ένας πολύ πετυχημένος εκδότης, που παράλληλα προσέφερε παρά πολλά – και είχα την τύχη να το γνωρίζω αυτό έμπρακτα ο ίδιος, στον χώρο του πολιτισμού – δεν είναι πια κοντά μας. Σήμερα ειναι μια μέρα πένθους για όλο τον δημοσιογραφικό κόσμο”, είπε ο Αντ. Σαμαράς.

“Ο Χρήστος Λαμπράκης σφράγισε μια ολόκληρη εποχή, με τις εκδοτικές του δραστηριότητες, αλλά και το πάθος του για τον Πολιτισμό”, επεσήμανε ο Φιλ. Πετσάλνικος. Την ελπίδα ότι οι κληρονόμοι του Χρ. Λαμπράκη θα συνεχίσουν την ποιότητα της δράσης του εξέφρασε ο Γ. Καρατζαφέρης.

Τελευταίο αντίο στον Χρήστο Λαμπράκη

Εκπρόσωποι του πολιτικού, επιχειρηματικού, πνευματικού και δημοσιογραφικού κόσμου αποχαιρέτησαν χθες τον άνθρωπο που «σφράγισε» με το έργο του μια ολόκληρη εποχή

//

Υστατο χαίρε χθες στον Χρήστο Λαμπράκη, που έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα σε ηλικία 75 ετών.

Με συγκίνηση και θλίψη συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες και εκπρόσωποι του πολιτικού, επιχειρηματικού, καλλιτεχνικού και πνευματικού κόσμου αποχαιρέτησαν χθες μια προσωπικότητα που συνδέθηκε με την πολιτική ιστορία της χώρας, τον πολιτισμό και την ενημέρωση.

«Σφράγισε» μια ολόκληρη εποχή καλύπτοντας με τη δραστηριότητά του ένα ευρύτατο πεδίο από τον χώρο της ενημέρωσης έως τη δημιουργία του Μεγάρου Μουσικής.

Η εξόδιος ακολουθία εψάλη στον Ιερό Ναό των Αγίων Θεοδώρων του Α Νεκροταφείου Αθηνών, χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου. Στην τελετή του αποχαιρετισμού δεν εκφωνήθηκαν επικήδειοι λόγοι, σύμφωνα με επιθυμία του εκλιπόντος και των οικείων του.

«Ηταν μεγάλη η συμβολή του Χρήστου Λαμπράκη στα γράμματα και στις τέχνες. Η απώλειά του θα αφήσει ένα μεγάλο κενό», δήλωσε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου.

«Σπουδαία προσωπικότητα της δημόσιας ζωής του τόπου» χαρακτήρισε τον Χρήστο Λαμπράκη ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου σε δήλωσή του. «Με την παρουσία του σφράγισε τη δημοσιογραφία, την πορεία των Μέσων Ενημέρωσης και τον πολιτισμό. Ηταν μεγάλη η συμβολή του στα γράμματα και τις τέχνες. Η απώλειά του θα αφήσει ένα μεγάλο κενό. Είναι τέλος μιας εποχής. Στους οικείους του τα ειλικρινά μου συλλυπητήρια, καθώς και σε όλους τους φίλους του, που τον τιμούν και είναι σήμερα εδώ».

Ο πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς σημείωσε: «Ο Χρήστος Λαμπράκης, ένας ικανότατος δημοσιογράφος, ένας πολύ πετυχημένος εκδότης, που παράλληλα προσέφερε παρά πολλά -και είχα την τύχη να το γνωρίζω αυτό έμπρακτα ο ίδιος, στον χώρο του πολιτισμού- δεν είναι πια κοντά μας. Σήμερα είναι μια ημέρα πένθους».

Ο πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος τόνισε: «Ο Χρήστος Λαμπράκης σφράγισε μια ολόκληρη εποχή, με τις εκδοτικές του δραστηριότητες, αλλά και το πάθος του για τον Πολιτισμό».

Στην κηδεία παρέστησαν ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, ο πρόεδρος της ΝΔ Αντ. Σαμαράς, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γ. Καρατζαφέρης, ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης, ο επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ Κ. Μητσοτάκης, οι πρώην πρόεδροι της Βουλής Δ. Σιούφας και Απ. Κακλαμάνης, οι υπουργοί, υφυπουργοί και μέλη της κυβέρνησης Θ. Πάγκαλος, Ανδρέας Λοβέρδος, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Ν. Σηφουνάκης, Φώφη Γεννηματά, Γ. Ραγκούσης, Ευ. Βενιζέλος, Π. Γερουλάνος, Αννα Διαμαντοπούλου, Αντζελα Γκερέκου, πολλοί βουλευτές, μεταξύ των οποίων οι Ντόρα Μπακογιάννη, Χρ. Παπουτσής, Π. Ευθυμίου, Λιάνα Κανέλλη, Μιλένα Αποστολάκη, Ν. Δένδιας, Γ. Παπαθανασίου, Κυρ. Μητσοτάκης, Κ. Σκανδαλίδης, Βάσω Παπανδρέου, Π. Παναγιωτόπουλος, Σ. Κεδίκογλου, Α. Σπηλιωτόπουλος, οι πρώην υπουργοί Γ. Σουφλιάς, Κ. Λαλιώτης, Γ. Αλογοσκούφης, Γ. Παπαντωνίου, Γ. Βαρβιτσιώτης, Γ. Κεφαλογιάννης, Τ. Γιαννίτσης, Χρ. Βερελής, Π. Μολυβιάτης, Α. Τσοχατζόπουλος.

Εκπρόσωποι του εκδοτικού και επιχειρηματικού κόσμου: Φ. Μπόμπολας, Β. Βαρδινογιάννης, με τη σύζυγό του Μαριάννα, Γιαν. Βαρδινογιάννης, Α. Λυμπέρης, Λ. Λαυρεντιάδης κ.ά. Εκπρόσωποι του καλλιτεχνικού κόσμου: Αγνή Μπάλτσα, Λ. Καβάκος, Θ. Μικρούτσικος, Γ. Νταλάρας κ.ά. Εκπρόσωποι του πνευματικού χώρου: Γ. Μπαμπινιώτης, Γ. Βέλτσος, Χ. Χωμενίδης κ.ά., ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Π. Σόμπολος, δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στον ΔΟΛ και πολλοί ακόμη από τον χώρο των τεχνών και των γραμμάτων.

Στεφάνια απέστειλαν μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Παπούλιας, ο δήμαρχος Αθηναίων, η Ενωση Ιδιοκτητών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, πολιτικοί, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες και καλλιτεχνικοί φορείς, εκδοτικοί οίκοι και οικονομικοί όμιλοι.

Βουβή θλίψη στο τελευταίο αντίο

Σε κλίμα συγκίνησης έγινε χθες η κηδεία του Χρήστου Λαμπράκη

ΤΑ ΝΕΑ: Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009

Σε κλίμα συγκίνησης και χωρίς επικηδείους, όπως ήταν η επιθυμία του εκλιπόντος, έγινε χθες η κηδεία του Χρήστου Λαμπράκη παρουσία εκατοντάδων εκπροσώπων του πολιτικού, δημοσιογραφικού, καλλιτεχνικού και επιχειρηματικού κόσμου.

Μεταξύ αυτών ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με τη σύζυγό του. «Ήταν μία σπουδαία προσωπικότητα της δημόσιας ζωής του τόπου. Με την παρουσία του σφράγισε τον δημοσιογραφικό και εκδοτικό κόσμο. Ήταν μεγάλη η συμβολή του στον πολιτισμό. Η απώλειά του θα αφήσει μεγάλο κενό. Είναι το τέλος μιας εποχής», δήλωσε ο κ. Παπανδρέου.

Το «παρών» έδωσε και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος είπε για τον Χρήστο Λαμπράκη: «Προσέφερε πάρα πολλά, ήταν ένας πετυχημένος άνθρωπος». Στην κηδεία παρέστησαν ο αρχηγός του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης, ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και ο επίτιμος πρόεδρος της Ν.Δ. Κώστας Μητσοτάκης, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος και Γρηγόρης Νιώτης, καθώς και οι πρώην πρόεδροι της Βουλής Δημήτρης Σιούφας και Απόστολος Κακλαμάνης.

Οι υπουργοί. Από την κυβέρνηση στη νεκρώσιμη ακολουθία παρευρέθησαν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θ. Πάγκαλος, οι υπουργοί Ευ. Βενιζέλος, Π. Γερουλάνος, Α. Διαμαντοπούλου, Α. Λοβέρδος, Μ. Ξενογιαννακοπούλου και Γ. Ραγκούσης και οι υφυπουργοί Φ. Γεννηματά, Α. Γκερέκου και Ν. Σηφουνάκης.

Παρόντες ήταν και πολλοί βουλευτές και κομματικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ, όπως οι Γ. Λιάνης, Β. Παπανδρέου, Π. Ευθυμίου, Κ. Λαλιώτης, Γ. Παπαντωνίου, Μ. Αποστολάκη, Κ. Σκανδαλίδης, Χρ. Παπουτσής, Χρ. Πρωτόπαπας.

Από πλευράς Ν.Δ. ήταν μεταξύ άλλων ο εκπρόσωπος της Ν.Δ. Π. Παναγιωτόπουλος και οι Ντ. Μπακογιάννη, Γ. Σουφλιάς, Γ. Βαρβιτσιώτης, Γ. Αλογοσκούφης, Γ. Παπαθανασίου, Π. Παυλόπουλος, Π. Μολυβιάτης και Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ την ακολουθία παρακολούθησαν η βουλευτής του ΚΚΕ Λ. Κανέλλη και ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Β. Μουλόπουλος, οι ευρωβουλευτές Συλβάνα Ράπτη και Άννυ Ποδηματά, καθώς και ο νομάρχης Αθηνών Γ. Σγουρός.

Άνθρωποι του πολιτισμού. Πλήθος ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού είπαν χθες το τελευταίο αντίο στον ιδρυτή του Μεγάρου Μουσικής, όπως ο Λ. Παπαδόπουλος, η διεθνούς φήμης μεσόφωνος Α. Μπάλτσα, ο μαέστρος- αρχιμουσικός της Καμεράτα Αλ. Μυράτ, η σοπράνο Σ. Θεοδωρίδου, η υψίφωνος Έλενα Κελεσίδη, μουσικοί και συνθέτες, μεταξύ των οποίων οι Γ. Κουρουπός, Δ. Μαραγκόπουλος, Θ. Αντωνίου, Λ. Καβάκος, Θ. Μικρούτσικος, οι μαέστροι Μίλτος Λογιάδης, Λουκάς Καρυτινός και Βύρωνας Φιδετζής.

Επίσης, στην τελευταία του κατοικία συνόδευσαν τον Χρήστο Λαμπράκη ο πρόεδρος του Νέου Μουσείου Ακρόπολης Δ. Παντερμαλής, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μ. Λαμπράκη-Πλάκα, ο πρόεδρος του Φεστιβάλ Αθηνών Γ. Λούκος, η πρόεδρος του Μουσείου Μπενάκη Α. Γερουλάνου και η ιδιοκτήτρια της γνωστής γκαλερί Π. Ζουμπουλάκη.

Πολλοί καλλιτέχνες. Στην κηδεία παρέστησαν πολλοί ηθοποιοί, σκηνοθέτες, συγγραφείς, ζωγράφοι και τραγουδιστές. Ανάμεσά τους οι Ν. Γαληνέα, Κ. Δανδουλάκη, Π. Τέτσης, Μ. Πολιτοπούλου, Μ. Σπυράτου, Γιώργος και Άννα Νταλάρα, Μ. Ντενίση, Α. Πρωτοψάλτη.

Από τον επιχειρηματικό κόσμο αποχαιρέτησαν τον Χρήστο Λαμπράκη ανάμεσα σε άλλους ο πρόεδρος του ΣΕΒ Γ. Δασκαλόπουλος, η οικογένεια Βαρδή Βαρδινογιάννη, ο Φ. Μπόμπολας του Πήγασου, ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας, ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς Μ. Σάλλας και ο πρόεδρος της Αγροτικής Τράπεζας Θ. Πανταλάκης, ο πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Γ. Μαρτίνης, ο Λ. Λαυρεντιάδης.

Στην κηδεία παρευρέθησαν επίσης η οικογένεια του αείμνηστου διευθυντή των «ΝΕΩΝ» Λέοντα Καραπαναγιώτη, το Διοικητικό Συμβούλιο, οι δημοσιογράφοι και το προσωπικό του ΔΟΛ, καθώς και του Μεγάρου Μουσικής, αλλά και πολλοί εκπρόσωποι των μέσων ενημέρωσης.